Panel

Bosch, Hieronymous,

vicinity of Netherlands

The birth of Jesus was a very popular theme in the Middle Ages, and the scene is depicted with endless variations. Although the homage of the Magi was still the favourite, the adoration of the child by his parents was gaining in popularity. This panel from the sixteenth century shows us Mary, with her hands folded, and Joseph, his hand on his heart, observing their child with wonder. The ox and ass, never mentioned in the Scripture, are in attendance, next to the parents. In the background we see a group of peasants warming themselves by a fire, thus conveying how cold the winter was. From behind the wooden side of the shed in which the child was born, a peasant’s wife appears, with a bone knife in her hand. She must be the wife of the farmer who gave permission to use the shed, and naturally she must have been very curious about the new child, and came to look, taking a break from her labours. Next to Joseph we can see a magpie, thief of gold symbolizing nonsense, excessive talk,: even in this scene the darker side of life is present. Oddly enough we can also see a church in the background, but this happens quite often in medieval paintings on this subject: it shows the entire history of Christianity in one image!

Paneel

Bosch, Jeroen, School van

Nederland

Stal van Bethlehem (Aanbidding door Maria en Jozef 1500-1530)

Afkomstig uit Belgisch particulier bezit.

Hesterman:    Dergelijke panelen bevinden zich in

a) Wallraf Richartz?Museum, Keulen (achter Maria hangt een rijk geborduurde doek met circelmotieven: lijkt sterk op H.B.).

b) Musee d'Art Ancien, Brussel (de figuren hier vertonen andere gelaatstrekken terwijl het paneel van boven en onder is ingekort.

c) Rijksmuseum Amsterdam (primitief geschilderd).

De geboorte van Christus was in de middeleeuwse kunst een geliefd thema, waarop naar hartelust gevarieerd werd. Behalve afbeeldingen van de aanbidding van het kind door de drie Wijzen uit het Oosten en door de herders, wordt vanaf de Late Middeleeuwen ook de verering van de Zoon door zijn ouders populair. Zo zien we op dit zestiende-eeuwse paneel hoe Maria, haar handen gevouwen, en Jozef, met zijn hand op zijn hart, met verwondering naar hun baby staren. De os en de ezel, waarvan in de bijbelteksten over de geboorte overigens met geen woord gerept wordt, staan naast de ouders. Links van Maria stookt in het landschap op de achtergrond een tweetal boeren een vuurtje. Misschien moeten zij de herders in het veld voorstellen die, door een engel aangespoord, spoedig op kraambezoek zullen komen. Achter een muurtje komt een vrouw tevoorschijn met in haar hand een vreemd instrument. Het betreft waarschijnlijk een beenmes, waarmee men in de zestiende eeuw vlees uitbeende. Wat precies de rol van deze vrouw is in een voorstelling van de geboorte, is niet duidelijk. Wellicht is zij, net als de ekster rechts op een verhoging, bedoeld als min of meer mysterieus bijfiguur zoals Jeroen Bosch en zijn navolgers ze ontelbare keren in hun schilderijen aanbrachten.